آموزش دنده معكوس در رانندگي عادی

برای معكوس دادن ابتدا بايد ياد بگيريد كه هنگام تعويض دنده از سبك به سنگين ماشين كپ نكند يعني سرنشينان خودرو بر اثر پديده شتاب منفي رو به جلو حركت نكنند و بجای آن بعلت گاز دادن قبل از رها كردن پدال كلاچ بر اثر پديده شتاب مثبت سرنشينان رو به عقب حركت كرده و اصطلاحاً به صندلي بچسبند . براي اينكار مثلاً در خودروهاي پنج دنده ابتدا معكوس از دنده 5 به 4 را ياد بگيريد و وقتي سرعتتان تقريباً حدود 80 الي 90 كيلومتر است با برداشتن سريع پا از روي پدال گاز به سرعت با پاي ديگرتان كلاچ گرفته و دنده را از 5 به 4 منتقل و قبل از بر داشتن پا از روي كلاچ كمي گاز بدهيد. اين عمل را تا زماني تمرين كنيد كه هنگام اين عمل يعني وقتي كه دنده 4 را جا انداخته ايد حالت شتاب مثبت را، ايجاد كرده باشيد.
اين تمرين را تا زماني انجام بدهيد كه هنگام اجراء به دست و پايتان فكر نكنيد بلكه دست وپايتان خودشان بصورت خودكار
كار را انجام بدهند. بعد از يادگيري ميتوانيد در حاليكه 100 كيلومتردر دنده 5 سرعت داريد به دنده 4 برويد بعد از مدتي 110 كيلومتر و 120 و نهايت 130 كيلومتر را تمرين كنيد .
اينك تمرين معكوس را بين دنده 4 و 3 در حالي انجام بدهيد كه در دنده 4 با سرعت 60 كيلومتر در حال حركت هستيد توجه كنيد نبايد ماشين كپ كند چون كپ كردن باعث پديده شتاب منفي شده و در دنده های سنگين باعث بريدن ميل لنگ موتور ميشود بنابراين هر بار كه معكوس 4 به 3 ميكشيد بايد هنگام رها كردن پدال كلاچ به عقب پرت شويد و به پشتي صندلي برخورد كنيد
پس از مدتي تمرين حالا زمان آن رسيده كه با سرعت 70 كيلومتر در دنده 4 به دنده 3 برويد . بعد از مدتي تمرين ميتوانيد با
سرعت 80 و سپس 90 و 100 و نهايت 110 كيلومتر را تمرين كنيد ( معكوس 4 به 3 بيشترين كاربرد را هنگام سبقت گيري در شرايط خطرناك كه ماشين از روبرويتان ميآيد را دارد . تمرين معكوس 3 به 2 را هم از 30 كيلومتر سرعت در دنده 3 شروع كنيد و به دنده 2 برويد توجه كنيد اگر تمرين دنده 5 به 4 را انجام نداده باشيد مطمئناً ميل لنگ ماشين را با انجام معكوس
خواهيد بريد و ديگر بيزار از معكوس دادن خواهيد شد. تمرين معكوس 3 به 2 را اينك با 40 كيلومتر سرعت در دنده 3 تمرين كنيد و نهايت تا 70 كيلومتر را تمرين كنيد. از تعويض دنده معكوس 3 به 2 در سربالائي ها براي از نفس نيفتادن ماشين استفاده ميشود. تمرين معكوس دنده 2 به 1 كه فقط و فقط در سربالائي در رانندگي معمولي كاربرد دارد جهت جلوگيري از بريدن ميل لنگ در سربالائي با دادن گاز زياد توصيه ميشود.

بر اثر تعويض بد دنده سبك به سنگين كه به آن دنده معكوس ميگويند، حالت شتاب منفي كه شباهت به ترمزگيری دارد ايجاد ميشود كه به آن اصطلاحاً كپ گفته ميشود . و بدون شك باعث آسيبهائی به خودرو ميشود . حالا هر چه خودرو از نظر فني بد طراحي شده باشد و يا در ساختار موتور و متعلقات محرك آن از متريال نامرغوب استفاده شده باشد و يا خودرو فرسوده تر باشد و يا هرچه خودرو سنگينتر باشد و يا سرنشين و بار بيشتری داشته باشد و يا سرعت زيادتری هنگام تعويض بد دنده معكوس داشته باشد مسلماً آسيب به آن بيشتر است . فرض كنيد، فرصت دست داده و پشت يك اتوبوس نشسته ايد و براي حال كردن يك دنده معكوس نامناسب و بدون بك گاز ميدهيد(( back gas اصطلاحی است برای گاز دادن قبل از رها كردن پدال كلاچ در تعويض دنده معكوس )) در اين حالت تمام وزن اتوبوس بر روی انگشتي های ميل لنگ وارد و به احتمال زياد ميل لنگ ميبرد . و اگر هم آن موقع نبريد بعدها بعلت اينكه تنش وارده اثر برساختار فيزيكی آن ميگذارد خواهد بريد.
اين آسيب در معكوس ورود دنده سبك به دنده بسيار سنگين، يك بيشتر است . و برای انجام آن لازم است بك گاز بيشتر و سرعت عمل لازم را بدست آورده باشيد . آسيبهای تعويضهای دنده معكوس بد تا آنجا كه يادم می آيد شامل موارد زير ميشود:
سوختن صفحه كلاچ ( بيشتر در خودروهای سنگين)
شكستن فنرهای صفحه كلاچ
شكستن قفل يونيورسال ( چهار شاخ) گاردان و يا فرسودگي زود هنگام بر اثر لهيدگي ساچمه های آن
شكستن و يا فرسودگي چهار شاخ پلوس
لبه دار شدن هزار خاری پلوسها و تاب برداشتن آن و يا بريدن آن
لبه دار شدن چرخدنده های درگير در جعبه دنده
تاب برداشتن شاتون
فرسودگي پيش از موعد ياتاقانها
بريدن دسته موتور
بريدن ميل لنگ
در واقع زماني ما آماده اجرای تعويض دنده صحيح و مناسب معكوس هستيم كه هنگام تعويض دنده باعث لگد خوری
خودرو نشويم، يا به عبارتي حس تعويض دنده را به بغل دستی خودمان منتقل نكنيم ، اين حس را با چشم ميشود ديد
نبايستي در هنگام تعويض سر بغل دستی به جلو و عقب برود. آن موقع است كه رابطه كلاچ با موتور و چرخها را درك كرده ايم. و آماده ايم تمرين تعويض معكوس را انجام دهيم .

سوالهائی را كه يكی از دوستان در پيغام خصوصی از من پرسيده بودند برای استفاده همگانی در اين تايپيك قرار داده ام ممكن است برای بعضی از دوستان كاربرد داشته باشد.

گفتی : امروز تو اتوبان سعی کردم آن Backgas که در نوشته تان در مورد معکوس درست بود رعایت کنم (بدین معنی که در هنگام معکوس پایم را یک نمه روی گاز نگه داشتم و معکوس و گاز متوالی )کمی هم آهسته تر پایم را از کلاج بردارم که پرت شدن مسافران به جلو رخ نداد ولی دقیقا نمی دانم که باید در آن لحظه دور موتور را تا نقطه گشتاور پراید بالا ببرم یا مثلا تا دور . 3500 تا وقتیکه معکوس دادم گشتاور تکمیل شود و هیچ پرتاب شدنی صورت نگیرد؟چقدر باید گاز دهم؟
جواب من: خوب بود اين يك تمرين اوليه بود . بعداً آنقدر مهارت پيدا خواهی كرد كه، در حاليكه داری پدال كلاچ ، فشرده شده را بالا می آوری همزمان بقدر نياز ( اين مقدار نياز با تمرين بدست میآيد) پدال گاز را فشار دهی . اين مطلب كه در حد گشتاور دور موتور هنگام معكوس دادن بايد گاز دهيم را اگر در تايپيكها خوانده ايی فراموش كن ، اين داستان برای افرادی است كه يك نكته فنی را گرفته اند و با ذهن سازی خودشان اشتباهاً به ساير موارد تعميم داده اند . يك راننده در صورت علاقمندی به فن رانندگی به دور شمار موتور و حتی صدای موتور پس از مدتی نياز ندارد . چون چنان خود را با خودرويش يكی ميبيند كه اين احساس را دارد كه خودرو بخشی از وجود خودش است و اگر بچه ها صدای ضبط صوت را زياد كرده اند و همسر محترمه دارد غر ميزند كه مثلاً تو عرضه فلانی را نداری و ما را با اين درآمد كم ، بدبخت كردی و شما نيز در شب تاريكی در يك جاده پر پيچ و خم در حال رانندگی هستيد و يكی از بچه لوسهای نق نقوتون از پشت با پا دارد به صندلی شما ميزند و جاده شيب رو به بالا پيدا كرده و يك كاميون لش خاور در مسير جلوی خود ميبينيد و يك كاميون ديگر در مسير مقابل ، كه اگر معكوس نكشی و قبل از اين خط ممتد كه در جاده ميبينی از او رد نكنی بايد پانزده دقيقه ائی پشت سر خاور معطل بمانی . چون ميدانی متاسفانه بعضی از مواقع پليسهای راهنمائی در جاهای بی خطر كمين كرده تا با جريمه شما هزينه سازمان متبوع خويش را با طرح خود كفائی سازمانی در آورده و دسته برگ جريمه را تمام كنند و شما را نيز تابع قانون و سر براه خود نمايند در اين هنگام يكی ديگر از بچه ها با فرياد جيغ مانند دارد بهت حالی ميكند جيش دارد آيا به دور موتور و صدای موتور و حداكثر تعيين شده گشتاور فكر ميكنی ؟. خير . جنابعالی اگر وارد باشی با دنده معكوست چنان ماشين را به پرواز در می آوری و سبقت جانانه ات را ميگيری كه نفس خانم جان ميگيرد و با اين گاز دادن و ترساندن او در واقع بهش ميگی فعلاً خفه شو و غر نزن و بگذار رانندگيم را بكنم وگرنه جسدت را لای آهن پاره در ميارند.
گفتی : آیا معكوس دادن برای افزايش سرعت با معكوس دادن برای کاهش سرعت از بابت اجرا متفاوت است؟
جواب من : بله متفاوت است . در معكوس برای كاهش سرعت ، از گردش موتور توسط چرخها برای كم شدن سرعت استفاده ميكنيم مثلاً اگر شرايط عادی است بطوری تعويض دنده ميكنيم و گاز ميدهيم و كلاچ را رها ميكنيم كه مسافر بغل دستيمان هيچ تكانی نخورد . ولی در شرايط اضطراری علاوه بر ترمز گرفتن با تعويض دنده معكوس طوری عمل ميكنيم كه مسافر بغل دستی ما رو به جلو پرتاب ميشود بطوريكه بنظر ميرسد ما دو بار پدال ترمز را فشار داده ايم . در معكوس كاهنده اضطراری صفحه كلاچ و قطعات دوار خودرو در معض آسيب پيش از موعد قرار ميگيرند و در موارد شديد ممكن است ميل لنگ ببرد.در معكوس برای افزايش سرعت مسافر رو به عقب پرتاب ميشود و ميزان آسيب به قطعات دوار بسيار ناچيز و قابل اغماض ميباشد .
گفتی : چطور بفهمیم معکوس نیاز داریم؟ یک جایی خوندم که هر وقت هر چی گاز دادی برای افزایش سرعت ولی ماشین گاز نخورد و سرعت نگرفت نياز به معکوس داری؟درسته؟
جواب من: بله درست است . معمولاً معكوس زمانی نياز است كه موتور قدرت برای افزايش سرعت ندارد و يا توان بالا رفتن از شيب را ندارد. يه داستان واقعی راجع به اين موضوع : خانم معلمی بود كه همسرش جانباز و معلول بود و اين خانم در شهرستان ماهشهر مدتها بود رانندگی ميكردند و همسر ايشان نيز از فنون رانندگی آگاهی نداشتند كه به ايشان بعضی از اطلاعات لازم اوليه را برسانند . پس از مدتی تصميم گرفتند به اتفاق ساير افراد خانواده به مسافرت بروند . اين خانم ميگويد وقتی از ماهشهر براه افتادم ( بالا ترين شيب در ماهشهر شيب خيابان سعيدی است كه دو سه درجه است ) و از شهرستان اميديه عبور كردم و مسير جاده كوهستانی قديم ميانكوه را در حال طی كردن بودم متوجه شدم ماشين كم كم از سرعت افتاد و ديگر راه نرفت و خاموش شد و آرام آرام شروع به عقب رفتن كرد . ترمز كردم ولی زورم نميرسيد پدال را فشار دهم و پدال ترمز سفت شده بود و خوشبختانه به آرامی سپر عقب ماشين به كناره كوه خورد و ايستاد و راننده های عبوری كمك كردند ما را به پايين كوه هدايت كرده و از خير مسافرت گذشتيم.. اطلاعات اوليه از نحوه كاركرد خودرو باعث ميشود اگر با مواردی تا كنون برخورد نكرده ايم لاقل با شنيدن و خواندن قبلی نحوه برخورد صحيح را با كم و كاستی انجام بدهيم.
گفتی : با توجه به اینکه ماشینم صفره چگونه از دنده مرده رفتن خودداری کنم؟
جواب من : نگذار دور موتور كمتر از 2000 دور در دقيقه شود.
گفتی : ماشینم صفره و بعد از گذشت كيلومتر از 800 الی 950 یک صدای تق تقی وقت شتاب گرفتن از صندوق عقب می آمد ولی الان اون صدا قطع شده. حالا موندم تو سرویس اولیه این قضیه را مطرح کنم یا نه؟ می ترسم به جای درست کردن ابرو چشم را هم خراب کنند؟
جواب من: شايد و ممكن است اين صدا مربوط به تاير زاپاس و يا برخورد لوله اگزوز به بدنه بوده . لوله اگزوز بوسيله تكه های لاستيكی در زير خودرو آويزان است و سر ميله های اتصال آن درست قرار نگرفته بودند و بر اثر حركت و گرم شدن سر جای خودشان قرار گرفته اند و يا زاپاس در جای خودش درست جا گرفته و اينك ماشين بی سرو صدا شده .شما درست حدس زدی اگر موضوع اين سرو صدا را كه اينك وجود ندارد دوباره مطرح كنی ممكن است مكانيك برای كسب درآمد شما را وادار كند مثلاً گيربكس ماشينتان را باز كنيد . برای اينگونه موارد بهتر است از كسی كه پرايد دارد و از شما بيشتر اطلاعات فنی دارد ، راجع به موارد سوال بر انگيز فنی بپرسی و سپس نزد مكانيك بروی . در غير اينصورت سركيسه خواهی شد و يا عيب نچندان مهم را تبديل به عيب مهم ميكنند.