انواع سیستم فرمان خودرو را بشناسید
برای هدایت خودرو در مسیر دلخواه، چرخ‌ها باید جهت پذیر باشند. مکانیزمی به نام سیستم فرمان(steering system) این تغییر جهت را اعمال می‌کند.
کافی است سوار یک خودرو شده و کمی با آن رانندگی کنید. یکی از اولین چیز‌هایی که می‌توانید در خصوص آن نظر بدهید، کیفیت فرمان آن خودرو است. راحتی در کنترل و هدایت خودرو و گردش در پیچ‌ها چیزی نیست که نیاز به دانش آنچنانی داشته باشد. اما یکی از مواردی که شاید بهتر است کمی در خصوص آن بدانید، آشنایی با سیستم‌های گوناگون فرمان در خودروهای سواری است. در این مقاله با زبانی ساده می‌خواهیم ۳ سیستم مختلف فرمان را به شما معرفی کرده و نقاط قوت و ضعف هر کدام را توضیح دهیم.
فرمان‌های خودرو در سه مدل دستی، هیدرولیک و برقی درون بازار وجود دارند که آشنایی با هر یک از این سیستم‌های فرمان خودرو می‌تواند به شما در خرید یک خودرو کمک شایانی بکند.
وقتی شما فرمان خودرو را در روبروی خود می‌چرخانید، این چرخش از طریق اتصالات مربوطه به حرکت افقی تبدیل شده و منجر به پیچ خوردن لاستیک‌های خودرو و فرمان‌پذیری آن می‌شود.
سیستم‌های اولیه فرمان جزییات آنچنان بیشتری از تصوایر نشان داده در خود نداشتند و برای همین معمولاً فشار گردش چرخ‌ها به راحتی درون فرمان و خستگی دست راننده احساس می‌شد. در این سیستم‌ها چرخ‌ها صرفاً با نیرویی که راننده به فرمان خودرو وارد می‌کند هدایت می‌شوند و برای همین به آن‌ها سیستم فرمان دستی هم می‌گویند. برای مثال می‌توانیم به فرمان پیکان‌بار اشاره کنیم که این خودرو همچنان در جاده‌های ایران در حال رفت و آمد است!
همان گونه که اشاره هم کردیم در یک حالت کلی ما دو نوع سیستم فرمان دستی و غیر دستی داریم که در حالت دوم همانند فرمان‌های هیدرولیک و برقی، سیستم جداگانه‌ای درون خودرو برای کمک به راننده و راحت‌تر کردن عمل هدایت خودرو وجود دارد. با توجه به این که سیستم فرمان دستی به ویژه آن مدل‌هایی که روی خودروهای سواری نصب می‌شدند تفاوت آنچنانی با تصاویر نشان داده شده در بالا ندارند، ما از توضیح این گونه سیستم‌های فرمان خودرو عبور می‌کنیم.
فرمان هیدرولیک
در این فرمان‌ها با استفاده از یک پمپ و مقداری تجهیزات دیگر سعی می‌کنند با فشار روغن عمل گردش فرمان توسط راننده را راحت‌تر کنند. مثلاً اگر شما بخواهید فرمان را یک سمت بچرخانید، این سیستم فعال شده و نیروی لازم برای این کار را به مقداری کاهش می‌دهد.
البته صرفاً موضوع راحت‌تر شدن چرخش فرمان در این جا مطرح نیست و با کمی تجربه‌ی این گونه سیستم‌ها خواهید فهمید که کنترل خودرو در سرعت‌ها و وضعیت‌های گوناگون هم راحت‌تر انجام می‌گیرد. البته این یک واقعیت است که ما امروزه هم در خودروهای بی‌کیفیتی همانند پراید سیستم فرمان هیدرولیک داریم و هم در ماشین‌هایی که بعضاً قیمت‌هایی بالای ۱۰۰ میلیون تومان دارند. برای همین طبیعی است که تنها به نام هیدرولیک بودن فرمان، نمی‌توان تمامی جنبه‌های مثبت چنین سیستمی را برای خودرو در نظر گرفت.
البته چنین سیستم‌هایی بدون ایراد نیستند و به ویژه در مدل‌های ساده‌ی آن، به خاطر اتصال مستقیم به موتور و گرفتن نیرو از آن، منجر به کاهش راندمان خودرو و موتور آن بعضاً تا ۵ درصد می‌شود. مشکل دیگر این سیستم‌های فرمان خودرو این است که حتی در یک جاده صاف که فرمان هیچ کاری انجام نمی‌دهد هم سیستم درگیر و فعال است و برای همین همواره یک بار اضافی روی موتور خودرو داریم. تمامی این‌ها را هم می‌توانیم در کنار این مسئله بگذاریم که همانند تمامی پمپ‌های هیدرولیک، نشتی روغن وکثیف‌کاری‌های مرتبط با آن هم می‌تواند نکته‌ی منفی چنین سیستم‌هایی باشد به ویژه در وضعیتی که با یک خودروی بی‌کیفیت طرف باشیم.
فرمان الکتروهیدرولیکی
این فرمان نسخه‌ی پیشرفته‌تر فرمان هیدرولیکی است و در آن تنها با به کار گیری یک موتور برقی سعی شده اتصالات تسمه‌ای بین موتور و پمپ روغن قطع شده و فرمان نیروی مورد نیاز پمپ را صرفاً از طریق موتور برقی تأمین کند. برای همین مشکل اساسی فرمان‌های هیدرولیک یعنی اتلاف توان موتور در چنین سیستمی وجود ندارد، ولی غالباً موارد دیگر از جمله فضای زیادی که این گونه فرمان‌ها برای نصب احتیاج دارند در جای خود باقی است. امروزه معمولاً می‌توان مدل‌هایی از فرمان‌های الکتروهیدرولیک را مشاهده کرد که با به کارگیری سنسور‌های مناسب مشکل فعال بودن دائمی فرمان‌های هیدرولیک را هم حل کرده‌اند.
فرمان برقی
این فرمان‌ها که حدوداً از سال ۱۹۹۳ پای آن‌ها به صورت عملی به صنعت خودروسازی باز شده، تقریباً تمامی عیب‌های فرمان‌های هیدرولیکی را پوشش داده است. در این گونه سیستم‌ها با کوچک شدن سیستم فرمان خودرو و حذف پمپ و تجهیزات مرتبط با آن، نه تنها دیگر خبری از کثیف‌کاری‌های احتمالی گذشته نیست، بلکه دست سازندگان برای نصب آن درون خودرو هم بازتر از گذشته است.
در این سیستم همانند فرمان‌های الکتروهیدرولیک از یک موتور برقی استفاده می‌شود با این تفاوت که این موتور برقی به جای تأمین انرژی مورد نیاز پمپ، خود وظیفه‌ی کمک به راننده در چرخش فرمان را برعهده دارد. در این فرمان‌ها با استفاده از یک سنسور چرخش فرمان تشخیص داده می‌شود تا این گونه از کار کردن سیستم در مواقعی که به آن احتیاج نداریم، همانند آن چه در جاده‌های صاف رخ می‌دهد جلوگیری کند. برای همین چنین سیستمی بسیار کم‌مصرف‌تر از نمونه‌های قبلی خود است. البته درصورتی که مشکلی برای بخش برقی فرمان پیش‌بیاید، سیستم امنیتی عمل کرده و فرمان را به صورت کاملاً دستی در اختیار شما قرار می‌دهد. پس از این لحاظ مشکلی بابت برقی بودن سیستم فرمان وجود ندارد.
تفاوتی که در بین مدل‌های گوناگون فرمان برقی وجود دارد، در قرارگیری محل موتور الکتریکی آن است که در خودروهای سبک سواری معمولاً مکان آن روی ستون فرمان و یا دنده‌ی شانه‌ای خودرو است.
